Bolesławiec
Benedyktyńska Grudza

Przewodniki turystyczne informują, iż domostwa tej sadyby są najwyżej usytuowanymi zabudowaniami na całym Pogórzu Izerskim. Pomiędzy rozrzuconymi zagrodami szeleszczą wody Grudzkiego Potoku.

Nie ma ścisłych materiałów źródłowych, określających jednoznacznie czas powstawania Grudzy, ale najprawdopodobniej w tym miejscu pierwotnie funkcjonował niewielki gród i słowiańska osada. Świadczyć mają o tym wyniki przedwojennych badań archeologicznych.

Zalążki dzisiejszej wsi tworzono prawdopodobnie około drugiej połowy trzynastego wieku, istnieją jednak przesłanki, mogące wskazywać na jeszcze wcześniejsze jej początki. Nazwę pradawnej osady polskie i niektóre niemieckie opracowania wyprowadzają z języka starosłowiańskiego. Pierwszy znany zapis o Grudzy został umieszczony w dokumencie z roku 1305. Określono ją w nim mianem Bonaluti.

Ważne i długie były związki Grudzy z lubomierskim klasztorem benedyktynek. Już w 1345 książę Henryk Jaworski ofiarował zakonowi dziewięćset mórg tutejszego lasu. Co najmniej od roku 1545 wieś stanowiła znaczną część benedyktyńskich dóbr.

Po wojnie trzydziestoletniej powstała kolonia Grudzy – Kłopotnica. Osada ta – to obecnie samodzielna wieś.

W roku 1765 wartość tutejszego majątku zakonnego wyceniano na ponad pięć tysięcy dwieście talarów. Wieś zamieszkiwało wtedy osiemnastu kmieci, z górą czterdziestu zagrodników, ponadto dziewięćdziesięciu chałupników tudzież siedemnastu różnych rzemieślników.

Miejscową świątynię wzmiankowano już w latach 1438 i 1441. Przebudowano ją w wieku siedemnastym, a następnie w osiemnastym stuleciu. To obiekt orientowany, o trzyprzęsłowej nawie i węższym od niej prezbiterium.

Głównym elementom liturgicznego wyposażenia wnętrza nadano cechy baroku i rokoko. To przede wszystkim drewniany, polichromowany ołtarz z drugiej połowy osiemnastego wieku oraz ołtarze boczne z początku dziewiętnastego stulecia.

Cennym zabytkiem jest pięknie odnowiona, drewniana, polichromowana ambona, pochodząca z drugiej połowy osiemnastego wieku - jak również siedemnastowieczna chrzcielnica. Kościół został wpisany do rejestru zabytków w roku 1964. To najstarsza i  najcenniejsza budowla Grudzy.

Podobnie jak w innych wsiach, związanych przez wieki z klasztorem, także tu mieszkańcy stawiali w przeszłości liczne krzyże przydrożne i kapliczki. Różną formę nadawano tym świadectwom ludzkiej religijności. Znaczna ich część przetrwała, chociaż niektóre padły ofiarą wandali. Bywało, niestety, i tak, że czasem po prostu je kradziono. Potem stawały się dekoracją ogrodów barbarzyńskich „kolekcjonerów”.

Ciekawostkę stanowił fakt, iż do Grudzy niegdyś wchodziło się lub wjeżdżało przez dwie bramy. Od połowy XIX wieku miejscowość miała charakter wsi letniskowej. Niewątpliwie przyczyniła się do tego nie tylko urokliwa okolica i czyste powietrze, ale także fakt, iż przez obszar ten w roku 1865 przeprowadzono linię kolejową. Grudza - zapewne z racji bliskości przystanku Kwieciszowice - nie miała jednak własnej stacyjki. Mimo tej, w istocie drobnej niedogodności, ów żelazny trakt wyraźnie zwiększył zainteresowanie letników wsią.

Szczególną atrakcję przedwojennej Grudzy stanowiła reklamowana w przewodnikach wieża widokowa. Z jej balkoniku goście mieli okazję podziwiać urzekające piękno okolicy. Dolną część obiektu tworzyła pozostałość starego, nieczynnego wiatraka. Nad murowanym, wiatracznym korpusem wzniesiono konstrukcję z platformą dla zwiedzających.

W roku 1910 w górną część wieży wmontowano historyczny zegar, pochodzący z roku 1756. Uzupełnienie zagospodarowania otoczenia tego punktu widokowego stanowił uruchomiony przy nim szynk karczmarza Seiferta.

Przyjmowanie letników z czasem zaczęło przynosić niezłe dochody. Ale nie zaniedbywano także innej aktywności gospodarczej. Po 1945 roku uległo to zmianie na rzecz działalności rolniczej.

O dawnej, turystycznej przeszłości Grudzy przypominają dzisiaj resztki wieży widokowej i wspaniałe otoczenie tej malowniczej wsi, godnej ze wszech miar odwiedzenia.